Η λεϊσμανίωση προκαλείται από παράσιτα του είδους Leishmania spp. Εμφανίζεται με δύο κυρίως μορφές, τη σπλαχνική (προκαλούμενη από τα είδη L.d.infantum, L.chagasi) και τη δερματική (προκαλούμενη από τα υπόλοιπα είδη). Επίσης υπάρχει και η σπανιότερη βλεννογονοδερματική μορφή (προκαλούμενη από το υποείδος L. brasiliensis).

Το παράσιτο έχει ως φυσική δεξαμενή το σκύλο. Ορισμένες έρευνες αναφέρουν ως δεξαμενή και άλλα ζώα όπως την αλεπού, τα ποντίκια, ενώ τελευταίες μελέτες αναφέρουν και τη γάτα. Το παράσιτο μεταφέρεται από ζώο σε ζώο με τα κουνούπια του γένους Phlebotomus. Τη στιγμή που τσιμπούν ένα ζώο φορέα ή ασθενή, παίρνουν την αμαστιγοφόρο μορφή, που βρίσκεται μέσα στα μακροφάγα ή και ελεύθερη στο αίμα. Αυτή η μορφή θα μετατραπεί, μέσα στο κουνούπι, σε προμαστιγοφόρο μορφή, στη διάρκεια μιας εβδομάδας. Κατόπιν, νέο δήγμα του κουνουπιού σε νέο ζώο θα του ενοφθαλμίσει την προμαστιγοφόρο μορφή, η οποία θα αποικήσει μακροφάγα κύτταρα και μεγαλώνοντας, θα τα καταστρέψει, θα ελευθερωθεί στο αίμα, θα συνεχίσει το βιολογικό κύκλο με τις διαφορές μορφές μέχρι να ξαναγίνει αμαστιγοφόρος μορφή και να βρει νέα μακροφάγα για να συνεχίσει ο ίδιος κύκλος.
Το αν εκδηλωθεί νόσος, εξαρτάται από τον αριθμό ενοφθαλμισμένων παρασίτων και από την ανοσολογική ανταπόκριση του ζώου. Αυτό μπορεί να διαρκέσει από 3 μήνες έως 7 χρόνια. Ζώα που αντιδρούν με Th-1 λεμφοκύτταρα δεν εκδηλώνουν τη νόσο, ενώ ζώα που αντιδρούν με Τh-2 λεμφοκύτταρα παράγουν IgG αντισώματα, που ενοχοποιούνται για σύμπλοκα που δημιουργούν τη νόσο στις διάφορες μορφές της.

• Τα αρσενικά κουνούπια δεν αποτελούν κίνδυνο, διότι τρέφονται με νέκταρ λουλουδιών. Τα θηλυκά κουνούπια όμως τρέφονται με αίμα και μεταδίδουν το πρωτόζωο.
  Η ποικιλομορφία της νόσου οφείλεται στο ότι τα ζώα αντιδρούν και με Th-1 και με Th-2 σε διαφορετικές αναλογίες.
• H περιοφθαλμική αλωπεκία και η ονυχογρύππωση (μεγάλα αλλά όχι εύθραστα νύχια που υποδηλώνουν ονυχομύκωση) είναι σημαντικές ενδείξεις για τη νόσο.
•  Έχει παρατηρηθεί μόλυνση και μεταδιδόμενη με μεταγγιζόμενο αίμα καθώς και κάθετη μετάδοση από τη μητέρα στο νεογέννητο.